Bộ lưu điện UPS (Uninterruptible Power Supply) đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và lưu trữ điện dự phòng các thiết bị điện tử khỏi những sự cố về điện. Tuy nhiên, giống như bất kỳ thiết bị điện tử nào khác, UPS cũng có thể gặp phải các vấn đề và hỏng hóc theo thời gian. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về những linh kiện hay hư hỏng nhất trong bộ lưu điện UPS và cách nhận biết cũng như bảo trì chúng để đảm bảo hệ thống hoạt động ổn định.

1. Ắc Quy (Battery)

Mô tả: Ắc quy là thành phần chính được ví như trái tim của bất kỳ hệ thống UPS nào. Nó cung cấp năng lượng dự phòng khi nguồn điện chính bị gián đoạn thông qua bo mạch điện tử biến thành điện xoay chiều cung cấp cho phụ tải.

Nguyên nhân hư hỏng:

• Tuổi thọ: Ắc quy thường có tuổi thọ từ 3 đến 5 năm, một số ắc quy dung lượng lớn thì tuổi thọ 5 – 8 năm. Sau thời gian này, hiệu suất của ắc quy sẽ giảm dần.
• Nhiệt độ: Nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp có thể làm giảm tuổi thọ của ắc quy.
• Quá trình sạc/xả: Sạc và xả ắc quy không đúng cách có thể gây hư hỏng.
• Bộ nạp UPS: Với các UPS có bộ nạp (sạc) ắc quy không tốt cũng ảnh hưởng lớn tới ắc quy

Dấu hiệu nhận biết:

• Thời gian chạy dự phòng của UPS ngắn hơn so với bình thường hoặc tắt luôn khi cúp điện
• UPS không thể khởi động khi mất điện.
• Ắc quy bị nứt, phù, phồng hoặc rò rỉ…
• Ắc quy sử dụng từ 3 năm trở đi

Cách khắc phục và bảo trì:

• Kiểm tra định kỳ và thay thế ắc quy ups theo khuyến cáo của nhà sản xuất.
• Đảm bảo môi trường hoạt động của ắc quy có nhiệt độ ổn định.
• Sạc và xả ắc quy đúng cách, tránh sạc quá mức hoặc để ắc quy cạn kiệt hoàn toàn.

2. Tụ Điện (Capacitors)

Mô tả: Tụ điện trong UPS có rất nhiều và có nhiệm vụ ổn định điện áp và lọc nhiễu….

Nguyên nhân hư hỏng:

• Tuổi thọ: Tụ điện cũng có tuổi thọ giới hạn, thường được quy định bởi số lần nạp xả, những tụ lọc nên được thay định kỳ để tránh hư hỏng.
• Nhiệt độ: Nhiệt độ cao làm tăng tốc độ hư hỏng của tụ điện.
• Sự thay đổi điện áp: Sự thay đổi điện áp đột ngột có thể làm hỏng tụ điện.

Dấu hiệu nhận biết:

• UPS báo lỗi, đo dung lượng của tụ điện giảm hơn 50%
• UPS phát ra tiếng kêu bất thường.
• Điện áp đầu ra không ổn định.
• Tụ điện bị phồng hoặc chảy dịch.

Cách khắc phục và bảo trì:

• Kiểm tra và thay thế tụ điện định kỳ.
• Đảm bảo môi trường hoạt động có nhiệt độ ổn định.
• Sử dụng bộ điều chỉnh điện áp để giảm thiểu sự thay đổi điện áp đột ngột.

3. Bộ chuyển đổi Rơ le (Relay)

Mô tả: Bộ chuyển đổi Rơ le trong UPS có nhiệm vụ chuyển đổi giữa nguồn điện chính và ắc quy khi có sự cố về điện.

Nguyên nhân hư hỏng:

• Sự mài mòn cơ học: Quá trình chuyển mạch liên tục làm tăng sự mài mòn, và mỗi linh kiện đều có số lần chuyển đổi trạng thái nhất định
• Tiếp xúc kém: Do bụi bẩn hoặc oxi hóa các điểm tiếp xúc.
• Nguồn điện cấp: Một số ít lý do nguồn điện quá cao cấp vào làm hỏng

Dấu hiệu nhận biết:

• UPS chuyển đổi giữa các nguồn điện không mượt mà.
• Nghe tiếng đá tạch tạch liên tục
• Thời gian chuyển mạch dài hơn bình thường.
• UPS không chuyển sang chế độ ắc quy khi mất điện.

Cách khắc phục và bảo trì:

• Thay thế các relay mới
• Vệ sinh bo mạch
• Kiểm tra tổng thể bo mạch

4. Bo Mạch Điều Khiển (Control Board)

Mô tả: Bo mạch điều khiển quản lý toàn bộ hoạt động của UPS, bao gồm việc giám sát và điều khiển các thành phần khác nhau.

Nguyên nhân hư hỏng:

• Lỗi bên trong: Bo mạch điều khiển rất nhạy cảm và dễ hư hỏng nhưng cũng được bảo vệ khá tốt, hay gặp là do lỗi các linh kiện bên trong ảnh hưởng tới.
• Nhiệt độ: Nhiệt độ cao có thể làm hỏng các linh kiện trên bo mạch.
• Độ ẩm: Độ ẩm cao có thể gây chập điện hoặc oxi hóa các điểm tiếp xúc.
• Lỗi phần mềm: Các vấn đề về phần mềm có thể dẫn đến hoạt động không ổn định.

Dấu hiệu nhận biết:

• UPS hoạt động không ổn định hoặc không thể khởi động.
• Các đèn báo trên UPS báo lỗi.
• Không thể thay đổi các thiết lập trên UPS.

Cách khắc phục và bảo trì:

• Đảm bảo môi trường hoạt động của UPS có nhiệt độ và độ ẩm ổn định.
• Cập nhật phần mềm định kỳ.
• Kiểm tra và thay thế bo mạch điều khiển nếu cần thiết.

5. Quạt Làm Mát (Cooling Fans)

Mô tả: Quạt làm mát giúp tản nhiệt ra bên ngoài và duy trì nhiệt độ ổn định bên trong UPS, đảm bảo các linh kiện hoạt động tốt.

Nguyên nhân hư hỏng:

• Bụi bẩn: Bụi bẩn tích tụ có thể làm giảm hiệu suất của quạt.
• Tuổi thọ: Quạt cũng có tuổi thọ giới hạn và sẽ hư hỏng theo thời gian.
• Hỏng động cơ: Động cơ quạt có thể hỏng do quá tải hoặc mài mòn.

Dấu hiệu nhận biết:

• UPS phát ra tiếng ồn lớn hơn bình thường.
• Nhiệt độ bên trong UPS cao bất thường.
• Quạt không quay hoặc quay chậm.

Cách khắc phục và bảo trì:

• Vệ sinh quạt định kỳ.
• Kiểm tra và thay thế quạt nếu có dấu hiệu hư hỏng.
• Đảm bảo không gian xung quanh UPS thoáng mát và không có vật cản.

6. Biến Áp (Transformer)

Mô tả: Biến áp trong UPS có nhiệm vụ chuyển đổi điện áp và cung cấp điện áp ổn định cho các thiết bị.

Nguyên nhân hư hỏng:

• Quá tải: Sử dụng UPS với công suất vượt quá giới hạn có thể làm hỏng biến áp.
• Nhiệt độ: Nhiệt độ cao có thể làm suy giảm hiệu suất của biến áp.
• Lão hóa: Biến áp có thể lão hóa theo thời gian và mất khả năng hoạt động tốt.

Dấu hiệu nhận biết:

• UPS phát ra tiếng ồn bất thường hoặc rung lắc.
• Nhiệt độ của biến áp cao hơn bình thường.
• Điện áp đầu ra không ổn định.

Cách khắc phục và bảo trì:

• Đảm bảo sử dụng UPS trong giới hạn công suất cho phép.
• Kiểm tra nhiệt độ hoạt động và làm mát biến áp nếu cần thiết.
• Thay thế biến áp nếu có dấu hiệu hư hỏng.

7. Linh kiện công suất (FET, IGBT…)

Mô tả: Các linh kiện công suất làm nhiệm vụ biến đổi và chuyển mạch, là linh kiện chính trong UPS

Nguyên nhân hư hỏng:

• Quá tải: Sử dụng UPS với công suất vượt quá giới hạn có thể làm hỏng
• Nhiệt độ: Nhiệt độ cao có thể làm hư hỏng
• Lão hóa: Linh kiện công suất cũng có tuổi thọ riêng
• Nguồn điện xấu: Nguồn điện xấu liên tục cũng ảnh hưởng

Dấu hiệu nhận biết:

• UPS hư hỏng và cảnh báo trên màn hình lỗi bên trong
• UPS có mùi khét, nghe tiếng nổ…
• Không mở UPS lên chạy được
• Thấy có cháy nổ bên trong

Cách khắc phục và bảo trì:

• Đảm bảo sử dụng UPS trong giới hạn công suất cho phép.
• Kiểm tra và bảo trì Bộ lưu điện thường xuyên
• Thay thế linh kiện công suất chính hãng

Kết Luận

Việc bảo trì và kiểm tra định kỳ các linh kiện trong bộ lưu điện UPS là vô cùng quan trọng để đảm bảo hệ thống hoạt động ổn định và bền bỉ.

Bằng cách nhận biết sớm các dấu hiệu hư hỏng và thực hiện các biện pháp khắc phục kịp thời, bạn có thể kéo dài tuổi thọ của UPS và bảo vệ các thiết bị điện tử một cách hiệu quả.

Đừng quên tuân thủ hướng dẫn của nhà sản xuất và luôn giữ cho môi trường hoạt động của UPS được ổn định để đảm bảo hiệu suất tối ưu.