Bình ắc quy hay Pin là một phần rất thiết yếu trong cuộc sống và ứng dụng trong các thiết bị hiện nay như Bộ lưu điện UPS, xe điện, điện thoại, máy tính,….. Tuy nhiên, khi sử dụng được một thời gian thì bình ắc quy có thể gặp hiện tượng suy giảm hiệu suất hoặc hư hỏng.
Với các bình ắc quy mới sử dụng thì việc thay thế bình ắc quy mới có thể tốn kém và không được ưu tiên, vì vậy việc phục hồi bình ắc quy là một giải pháp kinh tế, giúp kéo dài tuổi thọ của bình và tiết kiệm chi phí.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu các bước thực hiện cách phục hồi bình ắc quy, cùng những lưu ý quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình thực hiện.
Bình ắc quy Vision 12V100AH
1. Cấu Tạo Và Nguyên Lý Hoạt Động Của Bình Ắc Quy
Trước khi bắt tay vào thực hiện phục hồi bình ắc quy, điều quan trọng là bạn cần hiểu rõ về cấu tạo và nguyên lý hoạt động để từ đó thực hành sẽ hiệu quả và biết được việc mình làm.
Bình ắc quy chì – axit (loại phổ biến nhất) bao gồm các bản cực âm (làm bằng chì) và dương (làm bằng oxit chì) ngâm trong dung dịch axit sulfuric. Khi bình ắc quy hoạt động, các phản ứng hóa học xảy ra giữa axit và chì trên các bản cực, tạo ra dòng điện.
Tuy nhiên, sau một thời gian dài sử dụng, các phản ứng này không còn diễn ra hiệu quả như ban đầu, dẫn đến việc bình ắc quy mất khả năng giữ điện và cần được phục hồi hoặc thay thế. Một số nguyên nhân chính bao gồm:
- Sulfat hóa: Hiện tượng này thường gặp nhất đó là do kết tủa sulfat chì trên bề mặt bản cực, gây cản trở quá trình phản ứng hóa học.
- Cạn kiệt dung dịch điện phân: Khi dung dịch axit bị bay hơi hoặc bị rò rỉ sẽ không đủ dung dịch tạo ra phản ứng hoá học
- Ăn mòn bản cực: Bản cực bị ăn mòn do thời gian sử dụng lâu dài hoặc do nạp/xả không đúng cách cũng gây ra khó khăn trong việc trao đổi.
Cấu tạo bình ắc quy khô
2. Khi Nào Cần Phục Hồi Bình Ắc Quy?
Thực tế rằng không phải bình ắc quy nào cũng có thể phục hồi được, ở đây chỉ nói đến việc phục hồi ắc quy mới hoặc sử dụng chưa được lâu bị giảm dung lượng, ắc quy xả sâu và còn mới, với các bình ắc quy trên 3 năm thì gần như phải thay mới.
Trước khi tiến hành, bạn cần kiểm tra tình trạng thực tế của bình ắc quy và xác định xem việc phục hồi có khả thi hay không. Một số dấu hiệu cho thấy bình ắc quy cần được phục hồi bao gồm:
- Sụt giảm công suất: Thiết bị sử dụng bình ắc quy như UPS, xe máy, ô tô khởi động khó khăn hơn hoặc suy giảm công suất đáng kể.
- Bình ắc quy xả nhanh: Thời gian sử dụng ngắn hơn bình thường, bình nhanh hết điện sau khi sạc.
- Bình bị phồng, nứt: Dấu hiệu của việc sử dụng quá tải hoặc nạp quá dòng, cũng có khi bình quá tuổi thọ.
- Bình để lâu tự xả: Bình ắc quy có đặc tính tự xả điện, do đó khi để bình lâu không xài tới thì nên sạc lại để đảm bảo bình không bị hỏng
3. Các Bước Phục Hồi Bình Ắc Quy
Bước 1: Kiểm tra tổng thể bình ắc quy
- Dụng cụ cần thiết: Đồng hồ đo điện áp (multimeter) và dụng cụ vệ sinh bình.
- Cách kiểm tra: Sử dụng đồng hồ đo điện áp để kiểm tra điện áp của bình. Nếu điện áp thấp hơn mức yêu cầu (thường là 12,8V trở lên cho bình ô tô, xe máy, UPS…), đây là dấu hiệu bình cần được phục hồi và sạc bình ắc quy lại
- Vệ sinh: Vệ sinh sạch sẽ các cọc bình và bề mặt bình. Điều này giúp đảm bảo tiếp xúc tốt giữa bình và hệ thống điện.
Bước 2: Kiểm tra và bổ sung dung dịch điện phân
- Kiểm tra mực axit: Đối với các bình ắc quy nước, mở các nút của bình (đối với loại bình có nút kiểm tra) để kiểm tra mức dung dịch điện phân. Nếu dung dịch cạn, cần bổ sung thêm dung dịch axit sulfuric loãng hoặc nước cất.
- Lưu ý: Không sử dụng nước máy vì nó chứa khoáng chất có thể gây hại cho bình.
- Với các bình ắc quy khô: thì cũng làm tương tự, tuy gọi là khô nhưng bên trong bình vẫn có dung dịch axit
Châm dung dịch cho Bình ắc quy
Bước 3: Khử sulfat hóa
Hiện tượng sulfat hóa là một trong những nguyên nhân chính khiến bình ắc quy mất khả năng giữ điện, lúc này các tấm điện cực bị sunfat hoá dính lên ngăn cản các phản ứng hoá học xảy ra, dẫn đến bình không thể có điện được.
Để xử lý hiện tượng này, bạn có thể thực hiện các bước sau:
- Sử dụng dung dịch xử lý sulfat: Dung dịch này được bán rộng rãi trên thị trường và có tác dụng làm tan các lớp sulfat chì bám trên bản cực.
- Nạp điện nhẹ: Sau khi bổ sung dung dịch, thực hiện quá trình nạp điện với dòng điện thấp để giúp dung dịch thẩm thấu và làm tan sulfat.
- Tiến hành sạc và xả: Sạc sunfat hoá theo quy trình chuẩn và khử sunfat, sạc với điện áp cao và dòng nạp cao trong một khoảng thời gian, sau đó chỉnh dòng sạc nhỏ và sạc nhỏ giọt. Tiến hành xả điện và sạc lại để có kết quả tốt nhất
Bước 4: Nạp và xả bình ắc quy đúng cách
Để phục hồi bình ắc quy, quá trình nạp và xả phải được thực hiện theo đúng quy trình. Sau khi đã xử lý sulfat, bạn nên nạp bình theo các bước sau:
- Nạp bình: Sử dụng bộ sạc thông minh có chức năng nạp chậm và bảo vệ quá tải. Nạp bình với dòng điện khoảng 10 – 15% dung lượng của bình trong khoảng 8 – 16 tiếng.
- Xả bình: Sau khi nạp đầy, tiến hành xả bình bằng cách kết nối với một thiết bị tiêu thụ điện (như bóng đèn, quạt) cho đến khi điện áp giảm xuống mức quy định (khoảng 10.5V đối với bình ắc quy 12V).
- Lặp lại quá trình: Nạp và xả từ 3-5 lần để tối ưu hiệu suất của bình.
Sạc bình ắc quy
4. Những lưu ý quan trọng khi phục hồi bình ắc quy
An toàn là trên hết
Bình ắc quy chứa axit và phát ra khí hydro, do đó bạn cần cẩn thận và tuân thủ các quy định an toàn như sau:
- Sử dụng găng tay, kính bảo hộ: Khi xử lý bình ắc quy để tránh tiếp xúc với axit.
- Làm việc trong môi trường thoáng khí: Tránh làm việc gần lửa hoặc các nguồn phát tia lửa điện, vì khí hydro từ bình có thể gây cháy nổ.
- Không nạp quá mức: Nếu nạp quá mức, bình ắc quy có thể bị phồng hoặc thậm chí phát nổ.
Thay thế nếu cần thiết
Nếu sau khi thực hiện các bước trên mà bình ắc quy vẫn không hoạt động ổn định, bạn nên cân nhắc việc thay thế bình mới. Không nên cố gắng phục hồi bình khi các bản cực bị ăn mòn quá nhiều hoặc bình đã phồng.
5. Làm thế nào để bảo dưỡng và kéo dài tuổi thọ bình ắc quy?
Bên cạnh việc phục hồi bình ắc quy, bạn cũng nên tuân thủ các nguyên tắc bảo dưỡng để kéo dài tuổi thọ của bình:
- Sạc bình đúng cách: Tránh việc sạc quá lâu hoặc sạc bằng các bộ sạc không phù hợp.
- Kiểm tra định kỳ: Mỗi tháng nên kiểm tra điện áp và mực dung dịch điện phân của bình.
- Bảo vệ bình khỏi nhiệt độ cao: Nhiệt độ cao sẽ làm tăng quá trình bay hơi của dung dịch axit, gây hại cho bình.
- Sử dụng thiết bị tiêu thụ điện phù hợp: Tránh việc sử dụng các thiết bị tiêu thụ điện quá mức so với dung lượng của bình ắc quy.
Kết luận
Việc phục hồi bình ắc quy là một giải pháp tiết kiệm và hiệu quả trong nhiều trường hợp. Tuy nhiên, bạn cần tuân thủ đúng quy trình và các biện pháp an toàn để đảm bảo quá trình phục hồi diễn ra suôn sẻ và hiệu quả. Ngoài ra, việc bảo dưỡng định kỳ cũng giúp kéo dài tuổi thọ của bình, tránh những hư hỏng không đáng có.